Udar mózgu to coś, co można porównać do gromu z jasnego nieba. Im szybciej wdrożone zostanie leczenie, tym większe prawdopodobieństwo, że pacjent nie będzie musiał zmagać się w przyszłości z takimi jego skutkami, jak paraliż czy zaburzenia widzenia lub mowy. Dowiedz się, jak rozpoznać niebezpieczeństwo, działać w razie nagłej sytuacji i zmniejszać ryzyko, że to się przydarzy właśnie Tobie (lub Twoim najbliższym).

Przyczyną udaru są zaburzenia przepływu krwi w mózgu. Skutkiem może być obumieranie tkanki mózgowej, co jest stanem zagrażającym życiu i wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej. Odpowiednia opieka specjalistyczna w dostosowanej placówce (oddział udarowy) musi rozpocząć się najdalej 3 godziny od momentu, w którym doszło do udaru. Tylko wtedy możliwe jest uniknięcie jego konsekwencji.

Dobrze wiedzieć W porównaniu z opieką na zwykłych oddziałach, opieka specjalistyczna na oddziale udarowym zmniejsza ryzyko śmierci i późniejszej niedołężności pacjenta o około 30%.

Co się dzieje podczas udaru?

85% wszystkich udarów to skutek zmniejszonego ukrwienia mózgu (udar niedokrwienny). Jeżeli przyczyną jest (zazwyczaj) zamknięcie naczynia krwionośnego przez skrzep krwi, mówimy o zatorze. Czop zatorowy powstaje na przykład w sercu (na skutek zaburzeń rytmu pracy serca, np. migotania przedsionków). Wraz z krwią trafia on do mózgu i zatyka tam naczynie krwionośne.

W około 15-20% przypadków udar jest następstwem krwotoków w mózgu (udar krwotoczny, wylew). Krew pod wysokim ciśnieniem wydostaje się z naczynia do otaczającej je tkanki (krwiak, tętniak). Często bywa to skutkiem długotrwałego uszkodzenia naczyń z powodu miażdżycy, nadciśnienia lub cukrzycy.

Moich 5 porad, jak przygotować się na nagłą sytuację zagrożenia życia

Udar przychodzi nagle i nieoczekiwanie. Jak prawidłowo reagować?

1. Już przy wystąpieniu jednego (!) z poniższych sygnałów ostrzegawczych wybierz numer alarmowy 112

Nie ociągaj się, nawet jeśli nie masz pewności, czy dzieje się coś niedobrego. Szybkie działanie może być kwestią życia i śmierci.

- Nagły paraliż połowy ciała, brak czucia w ręce i/lub nodze wraz z wyraźnym osłabieniem tej części ciała

- Nagły paraliż i brak czucia jednej połowy twarzy (uczucie mrowienia), opadający kącik ust i/lub kącik oka

- Zaburzenia widzenia: obraz rozmyty, podwójne lub ograniczone widzenie, aż do utraty wzroku

- Zaburzenia mowy: niewyraźna, długie przerwy, powtarzanie słów i sylab, aż do utraty zdolności mówienia

- Zaburzenia rozumienia: chory nie rozumie poleceń lub nie jest w stanie ich wykonać

- Nagłe zawroty głowy i zaburzenia równowagi

- Luki w pamięci, utrata przytomności

- Nagły, bardzo silny ból głowy

2. Szybki test udarowy

F-A-S-T oznacza Face (twarz), Arms (ręce), Speech (mowa) i Time (czas). Dzięki niemu – nawet jako laik – będziesz w stanie rozpoznać w ciągu kilku sekund, czy inna osoba ma udar.

- Face: poproś o uśmiech.

Czy jej twarz jest z jednej strony „wyciągnięta”? To wskazuje na połowiczny paraliż twarzy.

- Arms: poproś, aby osoba wyciągnęła do przodu wyprostowane ręce i obróciła wnętrza dłoni do góry.

W razie paraliżu chory nie będzie w stanie podnieść obu rąk – jedna z nich będzie opadać lub kręcić się. Problemem może być też obrót dłoni do góry.

- Speech: poproś, by chory powtórzył proste zdanie, np. „To jest bardzo kwaśne jabłko”.

W mniej poważnych przypadkach problem z mową uwidoczni się pod postacią jąkania, zacinania się. Typowe jest też przekręcanie sylab i/lub używanie niewłaściwych głosek. Chory wypowiada się „w stylu telegramowym”, jego mowa jest rozmyta, bełkocząca. W rzadkich przypadkach może w ogóle przestać mówić.

- Czas: Zadzwoń natychmiast na 112 i opisz objawy.

3. Co należy zrobić przed przybyciem lekarza

Szybkie i sprawne działanie to ratowanie – minuta po minucie – komórek mózgowych, a wraz z nimi życia i jego jakości.

- Zgłoś dyspozytorowi pogotowia ratunkowego „podejrzenie udaru”. Dzwoń pod numer 112, który obowiązuje we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Połączenie jest bezpłatne zarówno z sieci stacjonarnej, jak i komórkowej.

- Nie podawaj choremu niczego do jedzenia ani picia. Odruch połykania również może być zaburzony, przez co może dojść do zakrztuszenia.

- Zdejmij lub rozepnij choremu obcisłe elementy garderoby.

- Sprawdź drożność dróg oddechowych (np. wyjmij choremu protezę).

- Jeśli chory jest nieprzytomny, ułóż go w pozycji bezpiecznej (patrz Porada).

- Nadzoruj jego oddech i puls. Jeśli się zatrzymają, rozpocznij masaż serca*.

- Poproś znajdujących się wokół ludzi o pomoc!

Moja porada lekarska

Moja rada

Odświeżaj wiedzę z zakresu pierwszej pomocy

Ułożenie chorego w pozycji bezpiecznej (bocznej ustalonej) i masaż serca to zabiegi ratujące życie, które powinien umieć wykonać każdy. Jeśli nie masz wprawy lub nie pamiętasz, jak to się robi, zgłoś się na kurs pierwszej pomocy, np. w Polskim Czerwonym Krzyżu.

4. Dowiedz się, gdzie znajduje się najbliższy oddział udarowy

Oddział udarowy (ang. Stroke Units) to część oddziału neurologicznego, przygotowana pod kątem natychmiastowego leczenia udarów mózgu. Ponieważ w takiej sytuacji liczy się każda minuta, warto zanotować adres takiej placówki i zostawić w widocznym miejscu obok telefonu. Znając ten adres, możesz od razu poprosić załogę karetki o transport w konkretne miejsce.

5. Sprawdź swoje drzwi

Czy lekarz pogotowia bez problemu znajdzie numer Twojego mieszkania i guzik dzwonka również w ciemności? Zadbaj w razie potrzeby o dobre oświetlenie.

Moja porada lekarska

Moja porada

Przejściowe dolegliwości również wymagają interwencji

Jeżeli niedostateczne ukrwienie nie jest bardzo nasilone lub utrzymuje się tylko przez krótszy czas, może to prowadzić do „małego udaru” (TIA, przemijający atak niedokrwienny). Takie zaburzenie może samo wycofać się w ciągu kilku minut. Ale wciąż jest to sytuacja zagrażająca zdrowiu! Mały udar może zwiastować prawdziwy udar. Dlatego od razu należy dzwonić na pogotowie.

Aktywnie zapobiegaj udarowi

70% wszystkich udarów można zapobiec. Takie obliczenia od lat przedstawiają lekarze, celem uświadamiania pacjentów w profilaktyce tego schorzenia i zachęty do prowadzenia zdrowszego trybu życia. Ale ostatnie badania międzynarodowe wykazują, że takie szacunki są zaniżone, bo uniknąć można nawet 90% udarów – podstawą jest zdrowy tryb życia.

Przed czym ostrzegają naukowcy? Oto czynniki ryzyka:

1. Nadciśnienie

2. Brak aktywności fizycznej

3. Podwyższone parametry lipidogramu

4. Niezdrowe odżywianie

5. Nadwaga

6. Palenie

7. Choroby serca

8. Nadmierne spożycie alkoholu

9. Cukrzyca

Już odrobina ruchu zmniejsza ryzyko udaru

Zobaczysz od razu: ruch to najważniejszy i najskuteczniejszy środek zapobiegawczy, jeśli chodzi o udar. Aktywność fizyczna pozwoli nie tylko na obniżenie ciśnienia krwi i cholesterolu oraz zrzucenie zbędnych kilogramów. Jeżeli dodatkowo spalisz 500 kcal tygodniowo, osiągniesz wymierny „efekt ochronny”: 500 kcal to około 1 km spaceru dziennie (dodatkowo w ciągu tygodnia!). Optymalny stosunek nakładu sił i efektu uzyskasz dzięki 2 godzinom dodatkowego ruchu w tygodniu (3 razy po 40 minut). Pełny efekt ochrony zapewni Ci pół godziny joggingu/energicznego marszu dziennie (3,5 godziny tygodniowo) lub godzina spaceru dziennie.

Moja porada lekarska

Moja porada

Badaj oczy

Istotne informacje na temat ryzyka udaru daje badanie dna oka, czyli siatkówki z nerwem wzrokowym i naczyniami krwionośnymi. Siatkówka to jedyny narząd w ciele człowieka, po którym lekarz jest w stanie ocenić z zewnątrz stan naczyń krwionośnych. Twój okulista będzie w stanie odkryć nawet małe zmiany, które pozwolą na wyciągnięcie wniosków co do całego systemu naczyń krwionośnych w Twoim organizmie. Zwężenia i niedostateczne ukrwienie mogą wskazywać na nadciśnienie tętnicze lub dostarczać oceny ryzyka zawału serca i udaru mózgu. Dlatego zalecam przeprowadzać takie badanie co dwa lata.