Nikogo nie trzeba przekonywać, że zmęczenie i niedospanie fatalnie odbijają się na naszym samopoczuciu, energii i koncentracji – każdy z nas ma za sobą choćby jeden taki „wymęczony” dzień będący efektem własnej infekcji, choroby dziecka czy nadmiaru pracy. Co jednak, jeśli zmęczenie bierze się „znikąd” i trwa nawet całe lata, negatywnie wpływając na wiele aspektów życia? Wówczas mówimy o zespole chronicznego zmęczenia – tajemniczej dolegliwości, którą można i trzeba leczyć.

Zespół chronicznego zmęczenia: brak sił, którego nie można odespać

Co to jest zespół chronicznego zmęczenia?

Zespół chronicznego zmęczenia (z ang. chronic fatique syndrome – CFS) to ciągłe zmęczenie, którego nie da się racjonalnie wytłumaczyć (np. nadmiarem pracy), które trwa ponad 6 miesięcy i – co najgorsze – które nie przechodzi po odpowiedniej porcji odpoczynku.

Przyczyny zespołu chronicznego zmęczenia

Przeprowadzono już wiele badań w celu ustalenia możliwych przyczyn wystąpienia schorzenia, które jest już – tuż obok depresji, nazywane chorobą XXI wieku. Niestety, wnioski wciąż są niejasne – nie ma konkretnego wirusa czy bakterii, który wywoływałby skrajne wyczerpanie, trwające nawet kilka lat. Badacze mówią tylko o prawdopodobnych przyczynach, na które składają się:

brak równowagi hormonalnej, z naciskiem na nieprawidłowe wydzielanie hormonów nadnerczy, przysadki mózgowej oraz podwzgórza,

infekcje wirusowe (przede wszystkim wirus opryszczki typu 6, a także Epsteina-Barr),

różnego typu nieprawidłowości związane z pracą układu odpornościowego.

Objawy – czy możesz mieć CFS?

Bez cienia wątpliwości można stwierdzić, że zespół chronicznego zmęczenia odbiera siły do życia – świadczy o tym zarówno ilość, jak i nasilenie wymienianych przez chorych objawów. Należą do nich:

zmęczenie, które trwa co najmniej pół roku –chorzy na CFS często podkreślają, że nie są w stanie wykrzesać z siebie energii, jaka towarzyszyła im jeszcze kilka lat czy miesięcy wcześniej. Są nieustannie znużeni, a konieczność zmierzenia się z większym zadaniem wydaje się być ponad siły. Każdy dzień wydaje się być równie monotonny i męczący, a podejmowanie obowiązków utrudnia ciągle obecna senność. Jednocześnie osoby te nie potrafią pokonać swojego stanu poprzez wyspanie się – ich sen jest płytki, niskiej jakości, często dokucza im bezsenność.
brak koncentracji i zaburzenia pamięci – dla osób chorujących na CFS skupienie się na zadaniu przed dłuższą chwilę jest poważnym wyzwaniem – o tym, jakie to trudne, wie każda osoba, która doświadczyła trudnej i długiej nocy, po której musiała udać się do pracy. Dodatkowo chorym dokuczają luki w pamięci – zauważają, że coraz częściej coś im „ucieka”, coraz częściej łapią się na niewywiązaniu z zadań (zawodowych i osobistych), o których pamiętanie nie było wcześniej problemem.
bóle głowy – zazwyczaj mają nietypowy charakter – chorujący podkreślają, że głowa boli ich nieco inaczej niż wcześniej.
bóle mięśni – dodatkowo niektórzy do listy dolegliwości „dorzucają” bóle gardła, chrypkę, bóle stawowe, bóle brzucha i wzdęcia oraz biegunki, a także zawroty głowy i częste infekcje.

Diagnostyka CFS

Droga do zdiagnozowania zespołu chronicznego zmęczenia nie jest prosta – polega przede wszystkim na eliminacji organicznych przyczyn dolegliwości. Oznacza to, że należy poddać się wielu badaniom, aby stwierdzić, że za brak sił nie odpowiada na przykład zaawansowana niedokrwistość, niedoczynność tarczycy, choroba serca czy choćby cukrzyca. Dodatkowo za objawy sugerujące CFS odpowiedzialny może być nowotwór (np. niedający konkretnych objawów rak trzustki) lub zakażenie wirusem HIV. Na końcu drogi pacjenta lub pacjentkę czekają badania w kierunku boreliozy oraz stwardnienia rozsianego. Dopiero gdy lekarz stwierdzi, że żadne z powyższych schorzeń nie wchodzi w grę, można stwierdzić, że pacjent bądź pacjentka choruje na zespół chronicznego zmęczenia.

Leczenie uporczywego wyczerpania – na czym polega?

Byłoby idealnie, gdyby istniało szybkie i skuteczne lekarstwo na CFS – niestety, medycyna jeszcze go nie zna. Wiemy natomiast, co pozwala znacznie zredukować objawy i w końcu stopniowo odzyskiwać siły. Jeśli zatem specjalista stwierdzi, że cierpisz na uporczywe wyczerpanie, czeka cię:

zmiana trybu życia – zaczyna się od zwolnienia lekarskiego, na którym należy przebywać zazwyczaj przez kilka tygodni. Zmiana trybu życia obejmuje także włączenie aktywności fizycznej (na świeżym powietrzu) oraz zdrowej diety opartej na chudym mięsie, warzywach, owocach i pełnym zbożu.

przyjmowanie leków, przede wszystkim przeciwbólowych i przeciw zapalnych. Dotyczy to zwłaszcza osób, które cierpią na liczne infekcje i którym dokucza ból gardła, mięśni oraz głowy. Niektórzy lekarze przepisują także środki zwiększające odporność.