Działaj profilaktycznie – tylko wtedy zatrzymasz degenerację chrząstki stawowej

Prawie każdy człowiek po ukończeniu sześćdziesiątego roku życia doświadcza pierwszych oznak zużycia chrząstki stawowej. Ta niezwykle cienka, ale nadzwyczaj mocna i gładka tkanka ma za zadanie umożliwiać kościom łagodny ruch. Dodatkową substancją jest maź stawowa (łac. synovia), która działa jak warstwa smaru na chrząstce, również pozwalając na ruch bez zbędnego tarcia. Gdy chrząstka jest uszkodzona lub produkcja mazi stawowej jest niewystarczająca, kości ocierają się o siebie przy najmniejszym ruchu. To właśnie jest przyczyną intensywnych dolegliwości bólowych u osób chorych na artrozę.

Możliwymi przyczynami choroby zwyrodnieniowej stawów są:

• Nadwaga

• Brak ruchu

• Dieta uboga w substancje witalne

• Osteoporoza

• Nieprawidłowa postawa nóg (kształt X lub O)

• Bakteryjne zapalenia stawów

• Obciążenia związane z wykonywanym zawodem (wykonywanie pracy w postawie klęczącej, podnoszenie przedmiotów na ugiętych kolanach)

• Obciążenia związane ze sportem (m.in. gwałtowne zmiany kierunku, obciążenia związane z uciskiem, np. balet, tenis, squash, piłka nożna, piłka ręczna)

• Urazy stawów (chrząstki, torebki stawowej, więzadeł – np. wskutek wypadku)

• Długotrwałe przyjmowanie leków (np. antybiotyków z grupy chinolonów, kortyzonu, Marcumaru®)

Zasadniczo artroza może dotknąć każdy staw, np. staw skokowy, łokciowy czy kciuka. Najczęściej dochodzi jednak do zwyrodnienia stawów kończyn dolnych (biodra i kolana) oraz kręgosłupa.

Choroba zwyrodnieniowa stawów to jedna z najczęstszych chorób dotykająca mieszkańców Europy. Badanie stanu zdrowia osób dorosłych w Niemczech (DEGS1) w roku 2016 wykazało, co następuje: u 20% dorosłych lekarze stwierdzili artrozę – daje to 12,4 mln pacjentów. W Polsce na zwyrodnienia choruje ponad 2 mln osób, jest to też najczęstsza przyczyna orzekania o inwalidztwie. Po 65 roku życia ryzyko zachorowania bardzo intensywnie wzrasta. Dlatego prawie co 3 osoba w tym wieku cierpi na bóle spowodowane przez tę chorobę.

Rozpoznasz ją po tych objawach:

• Ból towarzyszący pierwszej fazie wykonywanego ruchu

• Najsilniejsze bóle pojawiają się nocą i rankiem

• Długo utrzymująca się sztywność stawów o poranku

• Opuchlizna i zniekształcenia stawów

• Tarcie, chrupanie i trzeszczenie stawów podczas ruchu

• Trudności podczas poruszania się po schodach (przede wszystkim podczas schodzenia)

Wielu lekarzy nadal uważa, że przyczyny artrozy należy sprowadzić do mechanicznego zużycia chrząstki. „Pocieszają” więc często pacjentów tymi słowami: „Stawy zużywają się z wiekiem. To normalne!”. A przecież ten punkt widzenia został dawno obalony. Nowe badania wykazały, że za degenerację tkanki chrzęstnej odpowiedzialne jest nieprawidłowe funkcjonowanie komórek chrzęstnych (chondrocytów).

Istotną rolę odgrywają tutaj procesy zapalne w organizmie, o których chory nie wie (tak zwane ciche zapalenia). Może się na przykład zdarzyć, że nadmiar tkanki tłuszczowej produkuje masowo substancje semiochemiczne stanu zapalnego, które szkodzą chrząstce (np. adiponektynę czy leptynę). Chrząstkę osłabia również niedobór substancji witalnych.

Celem zdiagnozowania choroby zwyrodnieniowej stawów lekarze zazwyczaj zlecają wykonanie zdjęcia rtg. Jeżeli widoczna na nim szpara stawowa jest zbyt wąska, wychodzi się z założenia, że pacjent choruje na artrozę. Nie jest to jednak tak proste. W grudniu 2015 lekarze z dziewięciu uznanych amerykańskich klinik uniwersyteckich opublikowali wyniki badań, które podały w wątpliwość wszelkie stosowane dotychczas metody diagnostyczne. Przebadano ok. 6000 osób. Ok. 1800 z nich uskarżało się na bóle stawów biodrowych. Jednak tylko u ok. 16% z nich na zdjęciach rtg widoczne były uszkodzenia chrząstki. I odwrotnie: wśród pacjentów, u których zdjęcie rtg wykazało uszkodzenia chrząstki, tylko ok. 20% cierpiało z powodu dolegliwości bólowych.

Nie daj się zatem zbyć pochopną diagnozą: „Brak choroby zwyrodnieniowej stawów, wszystko w porządku”. Właśnie w początkowym stadium choroby, gdy jeszcze objawy nie są widoczne na zdjęciu rtg, możliwe jest wyleczenie uszkodzeń chrząstki. Pomocny może tu być ukierunkowany trening (patrz ćwiczenia poniżej) lub suplementowanie substancji korzystnie wpływających na odbudowę chrząstki (patrz tabela substancji witalnych wyżej).

Osoby cierpiące na chorobę zwyrodnieniową stawów powinny stawiać przede wszystkim na ćwiczenia wzmacniające.

Dlaczego ćwiczenia wzmacniające pomagają Twoim stawom:

• Wspomagają proces walki z nadwagą, odciążając tym samym stawy

• Tkanka tłuszczowa „topnieje” i wyzwala mniej substancji szkodliwych dla chrząstki

• Wzmacniają mięśnie otaczające staw, stabilizując go i zmniejszając ból

• Trening powoduje zmiany w tkance chrzęstnej. Włókna kolagenowe stają się bardziej elastyczne i mogą lepiej amortyzować ruchy i wstrząsy

Nawet jeśli masz ponad 70 lat, sport złagodzi dolegliwości bólowe i poprawi Twoją sprawność. Tak wynika ze wszystkich badań.

Zaleca się uprawiać sport 2-3 razy w tygodniu po 20-60 minut. Podstawowym warunkiem jest, aby wykonywane ćwiczenia nie sprawiały bólu.

Dobra rada na koniec: jeśli chorujesz na zwyrodnienie stawów, najodpowiedniejsze będą dla Ciebie ćwiczenia w wodzie .Siła wyporu wody odciąża stawy. Jednocześnie do wykonania ruchu potrzebujesz aż do 12 razy więcej siły niż poza wodą. To rozbudowuje mięśnie. Poszukaj takich zajęć na basenie w Twojej okolicy lub zapytaj lekarza specjalistę, gdzie prowadzone są odpowiednie zajęcia.