Udar mózgu: objawy i przyczyny. Czy można mu zapobiec?

Udar mózgu to stan, w którym dopływ krwi do mózgu został zatrzymany, a w efekcie doszło do obumarcia jego części[1]. Wyróżnia się dwie odmiany udarów. Są to:

udar niedokrwienny – najczęstsza postać (ok. 80% przypadków), do której dochodzi w wyniku utraty drożności przez jedną z tętnic mózgowych. Najczęściej to efekt jej zatkania przez oderwaną blaszkę miażdżycową lub zatoru;

udar krwotoczny – nazywany też wylewem, który powstaje, kiedy ściana tętnicy mózgowej pęka, a krew wylewa się poza naczynie. Powoduje to zniszczenie okolicznej tkanki nerwowej, wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego i zaburzenie czynności całego mózgu. Taki stan jest najczęściej konsekwencją utrzymującego się przez wiele lat i nieleczonego nadciśnienia tętniczego albo pęknięcia tętniaka czy naczyniaka[2].

Udar mózgu jest stosunkowo łatwy do rozpoznania – także przez osoby postronne. Co ważne, jego bardzo charakterystyczne symptomy pojawiają się nagle. Mogą to być m.in.:

• opadnięcie kącika ust po jednej stronie lub inny objaw świadczący osłabieniu mięśni twarzy;

• niedowład ręki i/lub nogi po jednej stronie ciała, często połączony z uczuciem drętwienia połowy ciała;

• zaburzenia widzenia – np. ograniczenie pola widzenia, utrata wzroku w jednym oku, podwójne widzenie;

• problemy z połykaniem – krztuszenie się w trakcie jedzenia;

• niewyraźna, trudna do zrozumienia mowa – np. bełkotanie,

• zaburzenia koordynacji ruchowej i równowagi – np. potykanie się, niezgrabne ruchy, upuszczanie przedmiotów itp.;

• bardzo silny ból głowy;

• utrata przytomności – przy rozległym udarze[3].

Dostrzeżenie chociaż 1-2 objawów z tej listy może wskazywać na udar i nie należy ich lekceważyć. Jeśli je zauważysz, dzwoń po pogotowie. Pamiętaj, że ograniczenie lub odwrócenie skutków udaru jest możliwe, tylko gdy leczenie rozpocznie się nie później niż 3h po rozpoczęciu tego stanu[4].

Udar to bardzo groźny stan, który może zagrażać zdrowiu, a nawet życiu. Jest jednak dobra wiadomość: większość czynników, które do niego prowadzą, można kontrolować na co dzień. Co liczy się najbardziej?

U podłoża udaru niedokrwiennego leży zazwyczaj miażdżyca. Ta choroba rozwija się natomiast w konsekwencji odkładania się w naczyniach krwionośnych blaszek miażdżycowych zbudowanych głównie z cholesterolu[5]. Takiemu stanowi sprzyja nadmierne stężenie cholesterolu LDL we krwi.

Zapobiec można mu, dokonując zdrowych wyborów żywieniowych, np. zgodnych z zaleceniami diety DASH[6]. Ważne, aby:

postawić na zdrowe źródła tłuszczów, bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe – to przede wszystkim produkty roślinne, np. oleje, ziarna, nasiona i orzechy, ale także tłuste ryby morskie;

spożywać 4-5 porcji dziennie warzyw oraz owoców – stanowią one ważne źródło witamin, składników mineralnych, a także antyoksydantów;

sięgać po produkty pełnoziarniste, które również są istotnym źródłem witamin, składników mineralnych i błonnika pokarmowego.

Jednocześnie warto ograniczyć do minimum spożycie żywności wysoko przetworzonej, w tym fast foodów, wyrobów cukierniczych itp. Niewskazane jest również częste sięganie po czerwone mięso, a także tłuste przetwory mleczne, np. masło.

Aby zmienić nawyki, możesz np. zamienić białe pieczywo na chleb graham/pełnoziarnisty, a masło na miękką margarynę kubkową. Ten drugi produkt powstaje na bazie olejów roślinnych. Istnieją także warianty wzbogacone o sterole roślinne, które pomagają w walce ze „złym” cholesterolem. Przyczyniają się bowiem do obniżenia poziomu cholesterolu o 7-10% w ciągu 2-3 tygodni, przy dziennym spożyciu 1,5-2,4 g i zachowaniu zdrowego stylu życia oraz zrównoważonej diety[7]. Można je znaleźć np. w margarynie Optima Cardio.

Ważnym elementem profilaktyki udarów jest też aktywność fizyczna. Zaleca się minimum 3-4 sesje w tygodniu po ok. 40 minut, o umiarkowanym lub intensywnym tempie[8]. Możesz np. spacerować, jeździć na rowerze, biegać, pływać.

Dym tytoniowy oraz nadmiar alkoholu są czynnikami, które sprzyjają problemom ze zdrowiem – w tym zwiększeniu ryzyka udaru.

Pamiętaj też o regularnej kontroli stanu zdrowia. Co najmniej raz do roku odwiedzaj lekarza rodzinnego, aby wykonać komplet badań, w tym lipidogram czy pomiar ciśnienia. Dzięki temu, w razie gdyby rozwinęły się w Twoim organizmie niekorzystne zmiany, będzie można na nie szybko zareagować.

Udarowi mózgu można zapobiec. Wprowadź kilka prostych, zdrowych zmian, aby cieszyć się dłuższym i radośniejszym życiem. Powodzenia!

[1] https://www.mp.pl/pacjent/udar/udar-mozgu/135796,udar-mozgu

[2] https://www.mp.pl/pacjent/udar/udar-mozgu/135796,udar-mozgu

[3] https://www.mp.pl/pacjent/udar/udar-mozgu/135796,udar-mozgu

[4] https://www.mp.pl/pacjent/udar/udar-mozgu/135796,udar-mozgu

[5] https://www.mp.pl/pacjent/chorobawiencowa/informacje/definicje/54556,miazdzyca

[6] https://www.mp.pl/nadwaga-i-otylosc/baza-wiedzy/dieta/260278,dieta-dash-dobra-dla-serca

[7] https://www.efsa.europa.eu/en/press/news/blood-cholesterol-reduction-health-claims-phytosterols-can

[8] Antecki J., Brelak E., Sobolewski P., Kozera G., Profilaktyka pierwotna i wtórna udaru niedokrwiennego mózgu w świetle obecnych zaleceń i rekomendacji, Forum Medycyny Rodzinnej 2018, t. 12, nr 3, s. 89-98.