To twoje pierwsze czy kolejne święta z cukrzycą?

Diabetyk przeżywa w okresie świątecznym różne problemy, które zależą także od tego, jak długo już choruje i na jakie wsparcie może liczyć ze strony rodziny.

Szczególną ostrożność w okresie świątecznym powinny zachować osoby, które od niedawna zmagają się cukrzycą. Dopiero uczą się przestrzegania zaleceń, więc ten czas, nastawiony na spożywanie dużych ilości jedzenia, może być dla nich nie lada wyzwaniem.

Początkujący diabetyk powinien odpowiednio przygotować się do świąt, by spędzić je w pełnym zdrowiu. Nie zapominać, że posiłków powinno być, jak zawsze, w ciągu dnia kilka, o umiarkowanej objętości. Także w Święta trzeba zachować proporcje odpowiednio dobranych węglowodanów, tłuszczy i białek. Planując potrawy i robiąc zakupy, warto zapoznać się z indeksem glikemicznym (IG) produktów, których być może na co dzień nie spożywamy. Dobrze jest też korzystać ze świątecznych wskazówek, adresowanych do diabetyków.

Moja rada: Jeśli to możliwe włącz się w świąteczne planowanie i przygotowania. Nie czekaj i poproś bliskich, by uwzględnili, choć w niewielkim stopniu twoje dietetyczne zalecenia. Oni też na tym skorzystają.

• Świąteczna dieta cukrzyka, jak co dzień, powinna w 40-50% składać się z węglowodanów o niskim indeksie glikemicznym (poniżej 50 IG), co eliminuje z diety cukry proste. Zrezygnuj więc z tradycyjnych świątecznych ciast z dużą ilością cukru i słodkich napojów np. coli czy dosładzanych soków owocowych, często uważanych za zdrowe.
• Możesz jeść desery sporządzane wg specjalnych przepisów dla diabetyków. Jeśli nie wyobrażasz sobie ciasta bez bakalii, zrezygnuj z kandyzowanych owoców, ale dodaj orzechy, oczywiście w umiarkowanej ilości.
• Biały cukier rafinowany, który jest podstawą wielu bożonarodzeniowych potraw, można zastąpić słodzikami. Polecany cukrzykom ksylitol nie traci słodkiego smaku w wysokiej temperaturze, jak np. aspartam, więc można dodawać go pieczenia do ciast.
• Przy świątecznych wypiekach, zamiast białej wysoko przetworzonej mąki, można użyć orkiszowej lub razowej z pełnego ziarna.
• Planując świąteczne potrawy, korzystaj z produktów, których wartość IG nie przekracza 50, np. ryż brązowy (50), chleb żytni pełnoziarnisty (45), makaron (ugotowany al dente 45), fasola czerwona (40), ciecierzyca (30), cukinia (15). Unikaj produktów o wysokim IG, np. piwo (110), ziemniaki (95), biały ryż (75), cukier biały (70), banany (65), miód (60).

Moja rada: Na świątecznym stole diabetyka niech króluje ciemne pieczywo oraz warzywa i owoce o niskim IG. Zapewni to odpowiednią ilość błonnika nie tylko choremu, ale i całej rodzinie.

• Tłuszcze spożywane w Święta powinny, jak co dzień, nie przekraczać 30–35% dobowego zapotrzebowania kalorycznego, a nasycone - maksymalnie 10% kalorii. Przygotowując świąteczne potrawy, używaj oliwy z oliwek lub oleju roślinnego dobrej jakości (rzepakowego lub winogronowego),
• Unikaj margaryny obecnej ciastach, zwłaszcza produkowanych przemysłowo. Zamiast margaryny czy masła do smarowanie chleba możesz użyć chudego serka.

Pamiętaj, że 2 łyżki stołowe oliwy lub oleju w zupełności pokryją zapotrzebowanie dobowe na tłuszcze. Nie zapominaj o tym, sporządzając świąteczne potrawy.

• Białko, jak w codziennej diecie, powinno w Święta pokrywać w 10-15% dobowego zapotrzebowania energetyczne, przy czym stosunek białka zwierzęcego do roślinnego powinien wynosić 1:1.
• Robiąc świąteczne zakupy, kupuj wyłącznie chude produkty mleczne: odtłuszczone mleko (0–0,5%), twarożki (do 4% tłuszczu), sery żółte o obniżonej zawartości tłuszczu.
• Tradycyjny sernik z tłustego sera jest niewskazany, ale można znaleźć wiele przepysznych dietetycznych przepisów na ciasta serowe czy jogurtowe.
• Na świątecznym stole diabetyk powinien sięgać po chudy drób (kurczak lub indyk bez skóry i widocznego tłuszczu), chudą wołowinę i jagnięcinę.

Moja rada: W świątecznych potrawach można porcje mięsa zastąpić znakomitym źródłem białka, jakim są warzywa strączkowe (wszelkie rodzaje fasoli, ciecierzyca i soja).

Po wielu latach zmagania się z chorobą większość diabetyków ma już wypracowany sposób zdrowego podejścia do okresu świątecznego. Oczywiście ma to też związek z jego sytuacją rodzinną, tzn. na ile bliscy rozumieją i pomagają, by w okresie świątecznym zadbać o zdrowie chorego. Czy w związku z tym ten czas jest dla nich zawsze bezpieczny? Niestety nie. Część chorych jest już zmęczona ciągłym przestrzeganiem zaleceń i ulegają pokusie „choć chwilowego odpoczynku od choroby”. Pozwalają sobie na zaniedbanie żywieniowych zaleceń, przejadają się, piją alkohol i zapominają o niezbędnej aktywności fizycznej. Dodatkowo świąteczny stres dotyka wszystkich, niezależnie od chorobowego stażu, a to może być przyczyną niebezpiecznej hiperglikemii, która i tak może wystąpić przy nieostrożnym kosztowaniu słodkich ciast i alkoholi.

Jest wiele zaleceń, których musi nauczyć się przestrzegać każdy cukrzyk. Wielu diabetyków, nawet z zaawansowanym stażem choroby zapomina, że w Święta także obowiązuje picie 1,5–2 litry wody dziennie, najlepiej niegazowanej. Niektórzy, szczególnie w tym czasie nie pamiętają jednak o ostrożności z alkoholem, a także… solą.

Czy wiesz, że diabetycy z nadciśnieniem lub nefropatią, także w czasie Świąt, powinni dziennie spożywać sól w ilości tylko 1/3 łyżeczki od herbaty.

• W czasie Świąt warto unikać potraw zawierających dużo soli: wędzonego mięsa i wędlin oraz gotowych dań i sosów.
• Szykując potrawy, można zastąpić sól kuchenną dużą ilością świeżych i suszonych ziół lub solą z zawartością chlorku potasu (jeśli nie ma przeciwwskazań ze strony układu krążenia).

• Picie alkoholu jest szczególnie niebezpieczne dla pacjentów przyjmujących insulinę, a zwłaszcza, gdy procentowy napój jest pity na czczo.
• Alkohol hamuje uwalnianie glukozy z wątroby, co znacznie zwiększa ryzyko hipoglikemii i grozi koniecznością wzywania pomocy lekarskiej, trudno dostępnej w Święta.
• Poza tym objawy hipoglikemii są podobne do upojenia alkoholowego, stąd osoba, która nawet wypiła odrobinę alkoholu, może sprawiać wrażenie osoby pijanej, a nie – potrzebującej pomocy medycznej.
• Diabetykom alkohol nie jest więc zalecany w ogóle. W przypadku jego spożycia, ilość etanolu nie powinna absolutnie przekroczyć 20 g na dobę dla kobiet (np. 100 ml czerwonego wina zawiera 10-15 g etanolu) i 30 g na dobę dla mężczyzn (np. 0,5 litra piwa zawiera 25 g).
• Chory z cukrzycą powinien szczególnie unikać piwa, słodzonych likierów oraz alkoholi wysokoprocentowych ze względu na wysoką zawartość cukru. Jeśli nie chcesz zrezygnować z lampki wina czy piwa, wybierz wytrawne wino i zrezygnuj z ciemnego piwa.
• Absolutnie zrezygnuj z alkoholu, jeśli dodatkowo masz: neuropatię, hipertriglicerydemię, zapalenie trzustki lub występują u ciebie wahania glikemii z nawracającą hipoglikemią.

Moja rada: Niezależnie od długości czasu, w jakim zmagasz się z chorobą, nie decyduj się na „świąteczne obżarstwo”, które może odbić się niekorzystnie na twoim zdrowiu i sprawić zmartwienie i kłopot rodzinie. Spróbuj z jej pomocą przygotować dla siebie coś wykwintnego i smacznego, co jednak będzie dla ciebie zdrowe, a nie – ryzykować wzywaniem karetki ratunkowej w Święta.

Jest wiele rodzin, które z dbałości o zdrowie bliskiego same zmieniły swój codzienny tryb życia na zdrowszy, więc i w Wigilię przestrzegają zaleceń, niezbędnych dla diabetyka. Dla rodzin, które na co dzień odżywiają się w inny niż diabetyk sposób, szykowanie przynajmniej części potraw tak, by nie szkodziły choremu, jest swoistym gwiazdkowym prezentem. Niestety jest też wiele rodzin, które nie wspierają swoich chorych w tym okresie, a nawet namawiają ich, by choć ten raz, zrezygnowali ze swojej diety.

Moja rada: Złoszcząc się na bliskich, że nie wspierają nas w chorobie, podnosimy swój poziom stresu. Nie każdy ma umiejętność wczuwania się w innych i nikt nie jest doskonały. My sami musimy zadbać o swoje zdrowie, np. przynosząc kilka własnych potraw na poczęstunek, wybierając dania nieszkodliwe dla naszego zdrowia i odmawiając, gdy jesteśmy częstowani czymś, co może nam zaszkodzić.

Wiele osób chorujących na cukrzycę, samotnie spędza święta. Jeśli mamy rodzinę, pomyślmy, jak bardzo te osoby marzą, by mieć problem z odmawianiem podsuwanego przez bliskich niezdrowego dla siebie karpia czy sernika. Choć takim osobom łatwo zadbać jest o zdrowe świąteczne potrawy, największym problemem w tym okresie jest dla nich stres, który jak wiadomo może znacznie podnieść poziom cukru. U niektórych diabetyków pogłębiają się też stany depresyjne, co może skutkować rezygnacją z zaleceń i nadużyciem ilości cukru i alkoholu, tylko chwilowo podnoszących samopoczucie.

Moja rada: Jeśli jesteś osobą samotną, poszukaj wśród sąsiadów lub znajomych kogoś, kto też sam spędza Święta. Pójdźcie razem na krótki świąteczny spacer, a jeśli nie – obejrzyjcie pogodny film. Mając zaproszenie od rodziny, nie zostawaj sam w domu, żeby „nie robić kłopotu”. To czas, gdy bliscy powinni być razem. Jeśli zapraszają, jest szansa że zrozumieją twoją dietę.

- tłuste i smażone potrawy (tradycyjny bigos, karp, smażone mięso),

- zupy zabielane 30% śmietaną (np. grzybowa), - klasyczne sosy i dressingi (np. sałatki z majonezem czy śledź w śmietanie),

- słodzone domowej roboty kompoty, także z suszu,

- tradycyjne ciasta z dużą ilością cukru i tłuszczu m.in. klasyczny sernik,

- karp w galarecie lub smażony, ale na oleju rzepakowym w panierce z otrębów owsianych,

- barszcz (postny, czerwony),

- postne pierogi z ciastem z mąki razowej bądź orkiszowej, z kapustą i grzybami,

- bigos postny (z grzybami) albo z chudym mięsem,

- chuda wołowinę, najlepiej z rusztu lub pieczoną, duszoną cielęcinę, drób,

- chude ryby,

- napoje słodzone aspartanem,

- dietetyczne ciasta, np. makowiec bez ciasta, z orzechami zamiast bakalii.

Święta to dla diabetyka nie jest czas, by rezygnować z codziennych zaleceń. Gdy odpowiednio skomponujemy świąteczny jadłospis, możemy cieszyć się wspólnym ucztowaniem, nie doprowadzając do rozregulowania poziomu cukru i wynikających z tego następstw. W czasopismach i Internecie można znaleźć wiele przepisów na świąteczne desery i inne potrawy o niskim IG.

Pamiętajmy, że łatwiej jest przygotować odpowiednio świąteczny stół, niż później stresować się przestrzeganiem tego, co można, a czego nie można jeść. Musimy więc zadbać już o, to kiedy planujemy potrawy i robimy zakupy. Jeśli to konieczne, przypomnijmy bliskim o naszej chorobie.

Sami nie zapominajmy, by zadbać w Święta o relaks, a nie siadać już zmęczonym przygotowaniami do wigilijnego stołu. Natomiast w świąteczny czas pamiętajmy o ruchu. Spacer, zabawa z wnukami czy domowymi zwierzakami, a nawet pomoc w zmywaniu, pozwoli spalić zbędne kalorie i zrelaksować się.

Święta diabetyka nie muszą być czasem wyrzeczeń, a dobrze przemyślanym i zaplanowanym okresem radości i spokoju.